Aleksander Kamiński
Dzieciństwo i młodość
Urodzony w Warszawie, syn Jana, farmaceuty, i Petroneli Kaźmierczak. W 1905 wyjechał wraz z rodzicami do Kijowa, gdzie ukończył rosyjską 4-klasową szkołę powszechną, potem w 1914 przeniósł się do Rostowa, a w 1916 do Humania.
Trudne warunki materialne (jego ojciec zmarł w 1911) sprawiły, że już od 1916 pracował jako goniec w banku. Od stycznia 1918 członek 1. Męskiej Drużyny Skautowej im. Tadeusza Kościuszki w Humaniu. Był tam potem kolejno zastępowym, przybocznym, od lata 1919 drużynowym i przybocznym hufca, a od maja 1920 jednocześnie kierował całym Gniazdem Humańskim (obejmującym drużyny harcerek i harcerzy).
Od 1918 uczeń polskiej szkoły średniej w Humaniu.
Po powrocie do kraju (w marcu 1921) kontynuował naukę w Gimnazjum Kazimierza Kulwiecia w Warszawie, otrzymując tu w czerwcu 1922 świadectwo dojrzałości. Następnie studiował historię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego i w styczniu 1928 uzyskał dyplom magistra.
W czasie studiów nadal pracował zarobkowo: od 1922 był pomocnikiem wychowawcy, wychowawcą, potem kierownikiem bursy RGO im. 3 Maja w Pruszkowie, od 1929 nauczycielem historii w Gimnazjum im. Stanisława Kostki w Warszawie, a od 1930 do 1931 kierownikiem bursy Związku Osadników Wojskowych dla młodzieży szkół zawodowych przy ul. Młocińskiej. Współzałożyciel i następnie członek władz Związku Zawodowego Wychowawców.
Działalność w okresie międzywojennym
Kontynuował także działalność w ZHP. Rozkazem Naczelnictwa z 3 X 1922 mianowany przodownikiem z zaliczeniem służby od VIII 1921, rozkazem z 31 VI 1924 został mianowany podharcmistrzem. Po zmianie nazw stopni harcerskich [XII 1927] - harcmistrz. Od 1923 był drużynowym I Pruszkowskiej Drużyny Harcerzy im. Stefana Czarnieckiego [przez siebie założonej] i III Pruszkowskiej Drużyny Harcerzy im. Tomasza Zana. Pełnił również obowiązki zastępcy komendanta hufca. Prowadził stałą rubrykę pt. "Życie harcerskie" w piśmie "Echo Pruszkowskie".
W latach 1925-1927 komendant Hufca Pruszkowskiego, a od jesieni 1928 do grudnia 1929 komendant Chorągwi Mazowieckiej. Jednocześnie od września 1928 do czerwca 1929 drużynowy VI Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Od 1931 kierownik referatu drużyn mniejszościowych w Głównej Kwaterze Harcerzy, był także przewodniczącym KC Związku Żydowskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych.
Twórca metody zuchowej [harcerskiej metody wychowawczej dla 8-11-letnich chłopców] i autor powieści, stanowiących równocześnie podręczniki metodyczne dla instruktorów zuchowych: "Antek Cwaniak" 1932, "Książka wodza zuchów" 1933 i "Krąg rady" 1935.
Kierownikiem Wydz. Zuchów w Głównej Kwaterze Harcerzy pozostawał do IX 1937 [z przerwą w okresie IV-IX 1933]. Od września 1933 jednocześnie komendant Szkoły Instruktorów Zuchowych w Nierodzimiu na Śląsku Cieszyńskim, a od maja 1937 aż do wybuchu wojny kierownik Ośrodka Harcerskiego w pobliskich Górkach Wielkich koło Skoczowa [do tego ośrodka włączono Szkołę Instruktorów Zuchowych] i kierownik Wydziału Kształcenia Starszyzny Harcerskiej w Głównej Kwaterze ZHP.
W lipcu 1934 prowadził międzynarodowy kurs zuchowy w Brennie Beskid Śląski, a w lipcu 1938 stanął na czele polskiej delegacji na międzynarodową konferencję instruktorów zuchowych w Gilwell Wielka Brytania. Uczestnik Jamboree w Wielkiej Brytanii 1929, na Węgrzech 1933 i w Holandii 1937 oraz Międzynarodowej Konferencji Zuchowej w lipcu 1939 w Edynburgu [następna taka konferencja miała odbyć się już w Polsce].
Okres okupacji niemieckiej
A.Kamiński "Kamienie na szaniec" 1943
Po wybuchu wojny ewakuowany we wrześniu 1939 ze Śląska, około 12 IX przybył do Warszawy i wszedł w skład K-dy Pogotowia Harcerzy, a po kapitulacji stolicy kierował prowizorycznym domem dziecka dla dzieci osieroconych podczas oblężenia Warszawy.
W konspiracji od października 1939, członek ścisłej Głównej Kwatery ["Pasieka"] Szarych Szeregów. Od tegoż miesiąca czynny także w SZP. Inicjator, organizator i następnie redaktor naczelny "Biuletynu Informacyjnego" [wydawanego od 5 XI 1939 tygodniowego organu Okręgu Warszawa-Miasto SZP-ZWZ-AK, a od wiosny 1941 centralnego organu prasowego KG AK, najważniejszego pisma konspiracyjnego w okupowanej Polsce - nakład do 47.000 egz.]. Używał tu pseudonimu "Kaźmierczak", a od listopada 1942 "Hubert", a także "Fabrykant", "Kamyk". Był także autorem większości artykułów wstępnych w "Biuletynie Informacyjnym".
Na łamach "Przeglądu Propagandowego" [1943 nr 2] pod pseudonimem "Hubert" zamieścił artykuł "Podstawy ideowe propagandy wojskowej".
Jednocześnie od kwietnia 1941 po kpt. Zygmuncie Hemplu szef BiP Komendy Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ - Okręg Warszawa AK pod pseudonimem "Faktor", a od listopada 1942 - "Fabrykant". Utworzył tu m.in. komórkę "Sztuka", zajmującą się w środowisku artystycznym inicjowaniem dzieł, rozprowadzanych lub wystawianych już w czasie okupacji [teatr kukiełkowy, karykatury, piosenki]. Zorganizował i następnie nadzorował prace Komisji Propagandy [KOPR], firmującej od wiosny 1942 całość produkcji wydawniczej BiP K-dy Okręgu Warszawa AK. Szefem BiP K-dy Okręgu Warszawa AK pozostawał do czerwca 1944.
Równocześnie od 1941 do wybuchu Powstania Warszawskiego pod pseudonimem "Hubert" był referentem kontrwywiadu Oddz. II K-dy Gł. ZWZ-AK.
Twórca koncepcji, założyciel i od grudnia 1940 pod pseudonimem "Dąbrowski" komendant główny Organizacji Małego Sabotażu "Wawer". W tym czasie napisał artykuł "Mały sabotaż" ["Biuletyn Informacyjny", 1 IX 1940]. Najbardziej znane i widoczne efekty działalności "Wawra" to m.in. rysunki "kotwicy" Polski Walczącej i znaki "V", antyniemieckie napisy w miejscach publicznych, kolportaż ulotek, gazowanie kin, akcje megafonowe. Osobiście uczestniczył w pierwszej serii takich akcji - w wybijaniu witryn wystawowych fotografów, eksponujących zdjęcia umundurowanych Niemców [5 XII 1940].
Autor najgłośniejszej książki okupowanej Warszawy: "Kamienie na szaniec. Opowiadanie o Wojtku i Czarnym" (lipiec 1943 - lipiec 1944), wydanej pod pseudonimem "Juliusz Górecki", opartej częściowo na wspomnieniu Tadeusza "Zośki" Zawadzkiego o Janie "Rudym" Bytnarze, a także "Wielkiej Gry" (wydanie I w 1942 na rozkaz KG AK zostało zniszczone jako dekonspirujące metody walki konspiracyjnej, wydania II nie zdążono rozkolportować z powodu wybuchu Powstania Warszawskiego, wydanie III - Warszawa 1981) i "Przodownika. Podręcznika dla kierowników oddziałów Zawiszy" [cz. 1-2, grudzień 1942, wyd. II 1943, wyd. III 1944).
W Powstaniu Warszawskim nadal redaktor naczelny "Biuletynu Informacyjnego" (wówczas już wydawanego jawnie jako dziennik) aż do ostatniego powstańczego numeru z 4 X 1944.
30 IX 1944 szef BiP KG AK płk. "Prezes" Jan Rzepecki, wystąpił z wnioskiem o awansowanie go do stopnia podporucznika rezerwy WP. Po kapitulacji Powstania Warszawskiego nie uczestniczył już w działalności konspiracyjnej.
Okres powojenny
Aleksander Kamiński z córką
Od maja 1945 do 1950 asystent przy katedrach pedagogiki społecznej i pedagogiki ogólnej Uniwersytetu Łódzkiego. W 1947 uzyskał stopień doktora filozofii po obronie rozprawy "Metoda harcerska w wychowaniu i nauczaniu szkolnym".
Nadal czynny w ZHP: od stycznia 1946 był członkiem Komisji Ideologicznej i Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego. Zarządzeniem z 12 stycznia 1946 został powołany w skład Tymczasowej Naczelnej Rady Harcerskiej, a od marca 1946 był II Wiceprzewodniczącym ZHP. W 1947 pozbawiono go tego stanowiska, a w styczniu 1949 usunięto z przyczyn ideologicznych z ZHP. Z początkiem 1950 usunięty został także z Uniwersytetu Łódzkiego. Do roku 1956 jest pod obserwacją Urzędu Bezpieczeństwa.
Do pracy harcerskiej powraca w 1956. Wydarzenia październikowe 1956 przyniosły odnowę i nadzieję na demokratyczne przemiany w kraju. Kamiński uczestniczył w rozmowach na temat sytuacji w harcerstwie i możliwości reaktywowania ZHP. W grudniu odbył spotkanie z 25 wybitnymi instruktorami przedwojennego ZHP. Udał się z nimi na naradę działaczy harcerskich, która przekształcała się w Ogólnopolski Zjazd Działaczy Harcerskich w Łodzi - (Zjazd Łódzki). Wybrano go w skład Naczelnej Rady Harcerskiej,został wybrany jej przewodniczącym. Na stanowisku przewodniczącego RN Kamiński funkcjonował jednak niespełna półtora roku. Ustąpił pod naciskiem sił, które zmierzały do podporządkowania ideologicznego ZHP Polskiej Zjednoczonej Partii Roboczej.
Aleksander Kamiński
W 1958 powrócił do pracy na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie od kwietnia 1962 kierował Katedrą Pedagogiki Społecznej. W 1959 habilitował się na podstawie pracy "Prehistoria polskich związków młodzieży", a w marcu 1969 nadano mu tytuł profesora nadzwyczajnego. Czynny w Związku Nauczycielstwa Polskiego i w Polskim Związku Higieny Psychicznej, członek Komitetu Nauk Pedagogicznych i Psychologicznych PAN. Po przejściu na emeryturę 1972 powrócił do Warszawy, gdzie zmarł 15 marca 1978. Pochowano go na cmentarzu wojskowym Powązki w Warszawie obok Kwatery Szarych Szeregów. Spoczął, więc obok Rudego, Alka i Zośki, tak mu bliskich bohaterów "Kamieni na szaniec".
Bibliografia
. Kamienie na szaniec
. Wielka Gra (wydanie pierwsze w 1942 na rozkaz Komendy Głównej AK zostało zniszczone jako dekonspirujące metody walki konspiracyjnej, wydania drugiego nie zdążono rozkolportować z powodu wybuchu Powstania Warszawskiego, wydanie trzecie - Warszawa 1981),
. Przodownik. Podręcznik dla kierowników oddziałów Zawiszy (cz. 1-2, grudzień 1942, wyd. II 1943, wyd. III 1944).
. Zośka i Parasol. Opowieść o niektórych ludziach i niektórych akcjach dwóch batalionów harcerskich
. Antek Cwaniak (1932),
. Książka wodza zuchów (1933),
. Krąg rady (1935),
. Narodziny dzielności,
. Andrzej Małkowski (1934),
. Józef Grzesiak "Czarny".
W swym dorobku pozostawił 239 prac, ponad 300 artykułów i recenzji. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (25 lipca 1944). Uchwałą Sejmu RP rok 2003 ogłoszono rokiem Aleksandra Kamińskiego.
|